سخن سردبیر: حجت‌اله مرادي

عمليات رواني به مثابه معرفتي بشري، پديدارهاي اجتماعي را از منظر علوم روان‌شناسي، جامعه‌شناسي، سياست و ارتباطات مورد پژوهش و بررسي قرار مي‌دهد، ليكن اما اين قابليت نبايد موجب غفلت از ويژگي متمايز آن در ‏مقايسه با ساير وجوه معرفت شود. اين ويژگي، عبارت از تأثير شگفت و بي‌واسطه عمليات رواني بر حيات ‏كشورهاست كه در قالب سناريوهاي آن اجرا مي‌شود.‏1

نویسنده: دكتر آرمين اميني

چكيده

سازمان پيمان آتلانتيك شمالي (ناتو) در دوران جنگ سرد و نظام دو قطبي در تقابل با پيمان ورشو و سازوكارهاي امنيتي - راهبردي بلوك شرق قرار داشت. اين سازمان به مثابه سيستم امنيت دسته‌جمعي نشأت گرفته از سياستگذاريهاي فراآتلانتيكي ايالات متحده امريكا در صدد كمرنگ‌تر كردن سطح تأثيرگذاري شوروي پيشين بود.
با توجه به دكترين عمليات رواني و تأكيد ويژه به اهداف راهبردي امنيتي آن در پيمان ناتو به منزله سازوكار سياست‌هاي امنيتي فراآتلانتيكي ايالات متحده و نومحافظه‌كاران، تلاش نوشتار حاضر بر آن است تا كاركرد عمليات رواني در سياستگذاريهاي جامع امنيتي ناتو را مورد مطالعه و بررسي قرار دهد
واژگان كليدي: ناتو، عمليات رواني، دكترين عمليات رواني، عمليات اطلاعاتي، يازدهم سپتامبر، امريكا.

نویسنده: ‏دكترمحمدحسين الياسي

چكيده

بسياري از محققان و نويسندگان، شورش كُردستان ايران را از جمله شورشهاي طولاني و منحصربه‌فرد قرن بيستم ميلادي مي‌دانند، زيرا: 1-: چند ماه پس از پيروزي انقلاب اسلامي آغاز و به مدت يك دهه استمرار يافت. 2-: آن شورش از شهرهاي كردنشين آغاز و به مناطق روستايي و كوهستاني كشيده شد (از همين روي هم يك نبرد پارتيزاني و ضدپارتيزاني شهري تلقي مي‌شود و هم يك نبرد شورشگري و ضدشورشگري روستايي). 3-: در آن نبرد طولاني هزاران نفر از نيروهاي شورشگر و ضدشورشگر كشته، مجروح و معلول شدند. 4-: در آن نبرد نيروهاي ضدشورشگر، برخلاف رويه‌هاي مرسوم مقابله با شورشهاي شهري و روستايي، تمام تلاش و توان خود را به كار بستند تا از آسيب‌رساندن به توده‌هاي مردم و تخريب اماكن مسكوني جلوگيري نمايند. با پايان يافتن آن شورش طولاني، كتب و مقالات متنوعي پيرامون ابعاد و ماهيت آن به رشته تحرير درآمد، ليكن ابعاد روان‌شناختي به ويژه كاركرد و كاربرد عمليات رواني در آن، تاكنون مورد كاوش و برررسي نظام‌مند و علمي قرار نگرفته است. از اين رو مقاله حاضر را مي‌توان نخستين نوشتار در خصوص عمليات رواني ضدشورشگري در شورش كُردستان تلقي كرد. راقم اين سطور (الياسي 1382) در نوشتاري ديگر برخي از ابعاد عمليات رواني شورشگري شورش كُردستان را مورد تحليل و كاوش قرار داده است. در اين نوشتار اهداف، سياستها، روشها، ابزار و اثرات عمليات رواني ضدشورشگري سپاه در شورش كُردستان مورد تحليل قرار گرفته‌اند.
واژگان كليدي: عمليات رواني ضدشورشگري، تبليغات، فريب، تسليم، بحران، پيشمرگ، شورشگري، شايعه، نامگذاري.

نویسنده: ‏‏الوي كلاسن‏/ مترجم: عسگر قهرمانپور

اشاره

درك دوره‌هاي تغيير و تحول جنگ بسيار مشكل است و مشكل‌ترازآن، پيش‌بيني اين دوره‌هاست؛ چرا كه ‏خوشبختانه وقوع مستمر جنگ برخلاف آنچه در امور مالي، پزشكي، يا حقوق صورت مي‌پذيرد، امري غيرمعمول ‏است. جنگ به دفعات رخ نمي‌دهد، لذا سربازان براي كسب تجربه‌هاي جنگي بايد بر آزمايشگاه تجربيات گذشته ‏تكيه كنند.‏
مسلماً حركت پرجوش و خروش دگرگوني فناورانه در جهان مدرن، فاصله بين دوره‌هاي تغيير را كوتاه و دامنه ‏تأثير آنها را افزايش داده است. با وجود اين، هنوز هم دوره‌هاي تغيير غيرقابل اجتناب ديگري را پيش رو داريم و ‏براي تشخيص اين دوره‌هاي جديد بايد بتوانيم گذشته نزديك را مورد بررسي قرار دهيم مقاله حاضر به بررسي ‏روند شكل‌گيري و شناخت و فهم از جنگ در سال 1999 از زمان حمله ناتو به يوگسلاوي سابق كه امريكاييها ‏آن را به عنوان سقوط يك جنگ اطلاعاتي ارزيابي مي‌كنند رواج پيدا كرد، ولي با اعلام جنگ عليه تروريسم از ‏سوي دولت بوش، راديكاليزه كردن تدريجي مفاهيم دخالت اطلاعات استراتژيكي شديدتر شد. از اين رو مي‌توان ‏در يك جنگ به راحتي تصوير و تعريف دلخواه خود از جنگ را در ذهن عموم ايجاد كنند. اخبار و اطلاعاتي كه ‏به طور رسمي بيان مي‌شوند مي‌توانند به عنوان تهديد تلقي شوند.‏

نویسنده: ‏‏‏‏حميد هاديان

مقدمه

فرماندهي نيروهاي مخصوص ارتش امريكا( ) پس از جنگ كويت, يكي از ماموريتهاي محوله يعني عمليات رواني و نبرد سياستها را در طراحي بلندمدت استراتژيك خود جاي داده است. دستاورد برنامه‌ريزيهاي مذكور، طي جنگهاي اخير افغانستان و عراق به كار گرفته شد. در زمان صلح وزير دفاع امريكا استراتژي امنيت ملي را به استراتژي نظامي تبديل مي‌كند. اجراي استراتژي به صورت مستمر مشتمل بر اطلاعات است و بعد رواني در آن نقش زيادي دارد. در زمان جنگ رئيس جمهور به عنوان فرمانده كل قوا از طريق وزير دفاع و آن هم از طريق رئيس ستاد مشترك سياستها را تدوين و به فرماندهان عملياتي ابلاغ مي‌كند. اين فرماندهان در حوزه فعاليت خود مسئول طراحي و اجراي عمليات رواني هستند. از آنجايي كه عمليات رواني در سه سطح شامل استراتژي، تاكتيك و عمليات گونه‌شناسي مي‌شود، فرماندهي نيروهاي مخصوص ارتش، براي تدوين و توسعه استراتژي عمليات رواني و نبرد سياستها، در سطوح عالي تصميم‌گيري سياست نظامي امريكا نقشي حياتي ايفاء مي‌كند. به عبارت ديگر، سوكام در راستاي مأموريت محوله مسئول طراحي بلندمدت استراتژيك عمليات رواني و نبرد سياستهاست.

نویسنده: ‏‏‏‏حجت‌اله مرادی

چكيده

پروژة حاضر در صدد است تا فنون اقناع را، به ويژه زماني كه حكومتها از آنها استفاده مي‌كنند، به دانشجويان آموزش دهد. بسياري از مثالهاي به كار رفته، برگرفته از فعاليتهاي بخش عمليات رواني دولت امريكا است. دانشجويان عمليات رواني الف) فنون نفوذ را بازنگري كردند، ب) آگهيها، اعلاميه‌ها، و ديگر ابزارهاي اقناع به كار رفته در جنگ جهاني دوم، جنگ خليج‌[فارس]، كوزوو و افغانستان را بررسي كردند، ج) موضوعات اخلاقي و قانوني مرتبط با فعاليتهاي‏ اقناع را مورد توجه قرار دادند و د) تفاوتهاي بين اقناع و تبليغات را نيز بررسي كردند. در نهايت، دانشجويان شيوه‌هاي ايمن كردن خود را در برابر تلاشهاي نفوذ ناخواسته مورد توجه قرار دادند.
واژگان کلیدی: عملیات روانی، روان‌شناسی اجتماعی، اقناع، تبلیغات، پروژه.

نویسنده: ‏‏‏‏تيموتي رال توماس / ‏علي جامه‌بزرگ

‏مقدمه

يافتن نقاط مشترك رويكردهاي روسيه و امريكا نسبت به عمليات رواني و اطلاعاتي  كار چندان دشواري نيست. متخصصان هر دو كشور سيستمهاي جنگ الكترونيكي  و فرماندهي و كنترل  ديگر كشورها را به دقت بررسي مي‌كنند و بر اهميت استفاده از كامپيوتر و مديريت اطلاعات، به منظور آمادگي و اجراي عمليات جنگي مدرن تأكيد دارند. كاربرد اطلاعات براي اجراي عمليات رواني  نيز بخشي از عمليات جنگي مدرن محسوب مي‌شود. اما با مطالعه دقيق رويكرد روسها در قبال اطلاعاتي  كه جنبه‌اي از جنگ عمليات اطلاعاتي به شمار مي‌رود، به عناصري چندبرمي‌خوريم كه آن را منحصر به فرد و متمايز مي‌سازد.

نویسنده: ‏‏‏‏جواد سوري

مقدمه

در تاريخ عمليات رواني، نوشتار به عنوان وسيله‌اي اثرگذار و به عنوان يكي از مهم‌ترين فناوريهاي ارتباطي گذشته مورد استفاده قرار مي‌گرفت. در قرن شانزدهم ميلادي و ظهور صنعت چپ، استفاده از اطلاعات در امر عمليات رواني كاملاً متحول گرديد؛ در نتيجه نقش نوشتار كه اينك عموميت يافته بود، پررنگ‌تر شد. در اين برهه، به خصوص در دوره‌هاي اخير استفاده از كتاب و نشريات در ميدان جنگ، جهت تضعيف روحيه طرف مقابل بسيار رواج يافت.

نویسنده: ‏‏‏‏آرتور تولك/ عبدالمجيد حيدري

چكيده

اجراي عمليات رواني ويدئويي در محيطهاي عملياتي كم‌رسانه( ) كار مشكلي است. در موقعيتهايي كه ميزان دسترسي افراد جامعه به علت پايين بودن سطح سواد آنها محدود است، اجراي عمليات رواني ويدئويي بسيار ضروريست؛ كاري كه عموماً در گرو وجود يك شبكه تلويزيوني فعال و جمعيت هدف بيننده برنامه‌هاي اين شبكه است. در محيطهاي عملياتي كه شبكه تلويزيوني و جمعيت هدف بيننده به قدر كافي رشد نكرده‌اند، خلاء موجود مي‌بايست با استفاده از وسايل پخش تاكتيكي پر شود. عملياتهاي اخير نشان داده است كه كه جمعيت هدف به علت فقر يا نبود زيرساختهاي پشتيباني‌كننده به تلويزيون دسترسي ندارد، لزوم محسوس است. در چنين محيطهايي، برنامه‌هاي تلويزيوني بومي كه براي جذب جمعيت هدف مؤثرند، وجود ندارد. بنابراين، عمليات رواني ويدئويي نيز در گرو وجود يك پايگاه پشتيباني با برنامه‌هاي ويدئويي مناسب فرهنگي است. بر اساس آنچه ذكر شد، طرحهاي مدرنيزه‌سازي عمليات رواني مي‌بايست امكان دسترسي به چنين برنامه‌هاي تكميلي را فراهم آورده و در همان حال، وسايل فني پخش ويدئويي تاكتيكي را نيز توسعه دهند. در يك محيط عملياتي كم‌رسانه بايد برنامه‌هاي ويدئويي مناسبي توليد شود تا با سربازان عمليات رواني با استفاده از تجهيزات پخش تاكتيكي، آنها را براي جمعيتهاي هدف اندك موجود شهرها، پايگاههاي نظامي و روستاهاي دورافتاده، پخش نمايند. موفقيت عمليات رواني ويدئويي در محيطهاي عملياتي كم‌رسانه، به وسايل پخش ويدئويي تاكتيكي مدرن و چندمنظوره‌اي بستگي دارد كه تاب تحمل شرايط صحرايي و عملياتهاي تاكتيكي مكمل را داشته باشند.

نویسنده: فخر‌الدين سلطاني

چكيده

رهيافت سنتي مفهوم امنيت، برآيند حفظ معادله موازنه قوا در ميان قدرتهاي بين‌المللي بود و امنيت ملي به مثابه مفهومي نسبي قابلي از شرايط مناسبات قدرتهاي بزرگ بود و هر يك از دو ابرقدرت بر امنيت كشورهاي اقماري خود نظارت داشتند. حادثه يازده سپتامبر نقطه عطفي بود كه نگرش سنتي به مفهوم امنيت را دچار تحول اساسي كرد. و چالشهاي جديدي را جايگزين تهديدات سنتي نمود كه امنيتي مؤلفه اصلي آنها را تشكيل مي‌دهند. مديريت مؤثر بحرانهاي برخاسته از اين تهديدات مستلزم رهيافتهاي غيرنظامي و توجه به ساختارهاي بين‌المللي، مهم‌ترين دغدغه‌هاي امنيتي زمان حاضر به شمار مي‌روند. و ظهور تدريجي يك نظام امنيتي جهاني، مستلزم دگرگوني عميق ساختارهاي ذهني است. مقاله حاضر، با رويكرد به رهيافت مثبت امنيت، مديريت ادراك را به مثابه رهيافت جديد امنيت‌سازي دولت مورد مطالعه قرار مي‌دهد.
واژگان كليدي: امنيت، امنيت سازي، يازده سپتامبر، مديريت ادراك، انقلاب اطلاعات، جوامع اطلاعاتي، جامعه، فضاي مجازي.

نویسنده: سوزان ال. گوچ/ فرانک جونز مترجم: سعید میرترابی

مقاله حاضر سير تحّول، شيوه تلاش و سازماندهي حكومت و وزارت دفاع امريكا درخصوص بهره‌گيري از نفوذ استراتژيك را به عنوان ابزار قدرت ملي، مورد بحث و بررسي قرار مي‌دهد. چنانكه در مقاله توضيح آن خواهد آمد، ايالات متحده در جنگ جهاني دوم از دسته جنگ رواني، براي اعمال نفوذ استراتژيك خود بهره مي‌جست اما در خلال سالهاي نخست جنگ سرد، تشكيلات ديگري را تحت عنوان اداره استراتژي رواني به كار گرفت كه بعدها نهاد ديگري با نام هيئت هماهنگ‌كننده عمليات، از زمان جنگ ويتنام تا به امروز، جايگزين تشكيلات قبلي شد. حال اين پرسش مطرح مي‌شود كه نهادهاي مذكور، امروزه براي مقابله با تهديدات نامتقارن قرن 21، به شيوه مؤثري سازمان‌دهي شده‌اند يا خير؟ این مقاله به دنبال پاسخگویی به این سؤال است.

نویسنده: حميد نيكرو

سومين دوره همايش عمليات رواني طي فراخوان سراسري از تاريخ 14/12 تا 16/12/1384 در مجتمع فرهنگي الغدير در تهران برگزار شد. اين همايش كه با هدف بررسي ابعاد مختلف عمليات رواني نظام سلطه برگزار گرديد اهداف ديگري را نيز مدنظر داشت كه مي‌توان به انسجام‌بخشي سازماني، آموزش و توجيه مسئولان، مديران، كارشناسان فرهنگي و عمليات رواني كشور؛ همچنين فضاسازي براي مقابله با تهديدات اشاره كرد. محور كلي اين همايش بررسي و تبيين عمليات رواني نظام سلطه عليه جهان اسلام و انقلاب اسلامي بود كه به شعار همايش نيز تبديل شد. بر اين اساس، مباحث تحقيقي و تخصصي سخنرانان در طي سه روز برگزاري همايش ارائه گرديد كه اشاره‌اي اجمالي به آن مي‌شود.